Mayın 3-ü Beynəlxalq Mətbuat Azadlığı Günündə medianı müdafiə qurumları Azərbaycanda müstəqil mediaya basqıların artmasını narahatlıqla izlədiklərini bildirir. Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi Azərbaycanda müstəqil və tənqidi mediaya qarşı təqiblərin dayandırılmasına və həbs edilmiş jurnalistlərin tez bir zamanda azad edilməsinə çağırır. Komitənin Avropa və Avrasiya üzrə koordinatoru Gülnoza Said Amerikanın Səsinə müsahibədə Azərbaycanda medianın durumu, jurnalistlərin həbsləri və regional tendensiyalar haqda danışıb.
Amerikanın Səsi: Beynəlxalq Mətbuat Azadlığı Günündə Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi mətbuat azadlığının mövcud durumu və bütün dünyada jurnalistlərin üzləşdiyi problemlər barədə məlumatlılığı artırmağa çalışır. Azərbaycanda mətbuat azadlığının hazırkı vəziyyəti və müşahidə etdiyiniz həyəcan doğuran tendensiyalar haqqında müşahidələrinizi bölüşə bilərsinizmi?
Gulnoza Said: Azərbaycanda mövcud mühiti təsvir etmək üçün həyəcan doğuran işlənməsi lazım olan ifadədir. Biz uzun illərdir ki, Azərbaycanda jurnalistlərin təhlükəsizliyi və mətbuat azadlığı ilə bağlı narahatlığımızı bildiririk. Amma mən deyərdim ki, həbsdə olan jurnalistlərin sayının çoxluğuna görə bu, bəlkə də Azərbaycanda hadisələrin gedişində ən narahatedici mərhələdir. Onlara qarşı irəli sürülən ittihamların ciddiliyi, eləcə də bir çox digər amillər Azərbaycanda müstəqil reportyor olmağı və ya müstəqil media orqanını idarə etməyi faktiki olaraq imkansız edir.
Amerikanın Səsi: Azərbaycanda mətbuat azadlığı ilə bağlı təcili diqqət tələb edən ən ciddi problemlər və müstəqil medianın qarşılaşdığı əsas problemlər hansılardır? Jurnalistləri Müdafiə Komitəsi bu problemlərin həllinə necə kömək göstərə bilər?
Gulnoza Said: Artıq qeyd etdiyim kimi, Azərbaycanda həbsdə olan jurnalistlərin sayı rekord səviyyədədir. Biz bu yaxınlarda noyabr ayından bəri 13-cü jurnalistin həbsini sənədləşdirdik və ittihamlar eyni və ya oxşardır. Bu, xaricdən valyuta qaçaqmalçılığıdır. Hakimiyyət müxtəlif müstəqil media orqanlarının, o cümlədən hökumətdə korrupsiyanı işıqlandıran jurnalistləri ittiham etməklə jurnalistlərin və media qurumlarının xaricdən maliyyə almasına mane olmaq istəyir. Azərbaycanda media qurumlarının ayaqda qalmasının yeganə yolu isə xaricdən maliyyə almaqdır, çünki başqa yollar yoxdur, reklam bazarı yoxdur. Hakimiyyət müstəqil media orqanlarının Azərbaycanda ayaqda qalmasını və maliyyə cəhətdən dayanıqlı olmasını çox çətinləşdirib və onlar daxili mənbələrə arxalana bilmirlər. İnsanlar hakimiyyəti tənqid edən yerli media orqanlarında reklam yerləşdirməkdən çox ehtiyat edirlər, çünki rəsmilər məlumatın sərbəst axını üzərində çox ciddi nəzarəti saxlamağa çalışırlar. Həbsdə olan jurnalistlərin sayının çox olması ilə yanaşı, onların bir çoxunun səhhətində ciddi problemlərin olduğunu eşidirik. Onlardan biri xərçəng diaqnozu ilə müayinə olmağa gedərkən saxlanılan Ələsgər Məmmədlidir. Təəssüf ki, rəsmilər və onun saxlandığı həbsxana rəhbərliyi xərçəng diaqnozunu təsdiq və ya inkar etmək üçün biopsiyaya icazə verməyib. Onun vəziyyəti, həbsdə olan bir çox digər jurnalistlərin vəziyyəti kimi pisləşir. Onu da əlavə etmək istərdim ki, beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycandakı vəziyyəti çox diqqətlə izləyir. Avropadan, Birləşmiş Ştatlardan tənqidləri görürük. Hazırda faktiki olaraq Azərbaycanın yüksək səviyyəli rəsmilərinə qarşı sanksiyaların tətbiqinə çağırışlar edilir və layihə var. Bizim təcrübəmizə görə, hökumət rəsmilərinə qarşı fərdi məqsədyönlü sanksiyalar ölkəyə təzyiq göstərməyin ən təsirli üsullarından biridir. Mən ümid edirəm ki, bu sanksiyalar regional hakimiyyət orqanlarının son zamanlar çox tənqid etdiyi Qərbin Azərbaycanı izlədiyini, diqqət yetirdiyini və müstəqil medianı və müstəqil jurnalistləri dəstəklədiyini göstərmək üçün həyata keçiriləcək. Mən onu da qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycan bəzi böyük beynəlxalq tədbirlər təşkil etməklə öz beynəlxalq imicini təmizə çıxarmağa çalışır. Bunlardan birinin noyabrda Azərbaycanda keçirilməsi planlaşdırılır. Bu, COP29 böyük iqlim konfransıdır. Biz Azərbaycanın beynəlxalq tərəfdaşlarını mühüm iqlim konfransı kimi beynəlxalq tədbirlərin jurnalistlərin azad və təhlükəsiz şəkildə reportaj hazırlaya bilmədiyi, həbslər və potensial olaraq uzunmüddətli həbs cəzalarına məruz qaldığı avtoritar ölkədə keçirilməməsini təmin etməyə çağırırıq.
Amerikanın Səsi: Siz regionda hazırda tendensiyaları necə qiymətləndirirsiniz? Gürcüstan parlamentində “xarici agentlər” haqqında qanun layihəsi kimi son hadisələr Rusiyada müstəqil media və fərqli düşüncəni məhdudlaşdıran qanunvericiliklə müqayisə edilir. Sizcə, Azərbaycanda media azadlığının vəziyyəti regional tendensiyalara nə dərəcədə uyğundur?
Gulnoza Said: “Xarici agentlər” haqqında qanun layihəsinə etirazları müşahidə etdiyimiz Gürcüstanda vəziyyəti nəzərə alaraq, Qafqazda regional tendensiyalar narahatedicidir. Onun adı fərqlidir, lakin Rusiyanın xarici agentlər haqqında qanunvericiliyinə çox bənzəyir və bəzi hissələri eynidir. Sizin də yaxşı bildiyiniz kimi, Rusiyadakı qanunvericilik və “xarici agentlər” Rusiya hakimiyyətinin azad jurnalistikaya qarşı istifadə etdiyi ən əsas vasitələrdən birinə çevrilib. Rusiyada demək olar ki, bütün media qurumları və müstəqil jurnalistlərə xarici agent damğası vurulub. Gürcüstanda göründüyü kimi, onlar bu yoldadır. Ən azından rəsmilər Gürcüstanın Rusiya kimi müstəqil məlumatlara nəzarət etdikləri çox oxşar yolla getməsini istəyirlər. Bu, çox narahatedicidir, çünki Gürcüstan Qafqazdakı ölkələr arasında ən liberal və azad ölkə idi. Amma əgər Gürcüstan azad, demokratik ölkə standartlarına cavab verə bilmirsə, o zaman İlham Əliyevin demək olar ki, rəqabətsiz yarışdığı, bu yaxınlarda beşinci prezidentlik müddətinə yenidən prezident seçildiyi Azərbaycan haqqında nə deyə bilərik? Biz onun 2003-cü ildə atasından sonra necə hakimiyyətə gəldiyini bilirik. O vaxtdan bəri Azərbaycanda azad seçkilər keçirilməyib. Əgər Gürcüstan parlamentin iyundan sonra yay tətilinə çıxmasından əvvəl hakim “Gürcü Arzusu” partiyasının çox səy göstərdiyi bu qanunu qəbul etsə, bu, bir çox jurnalistin və müstəqil media orqanlarının sərbəst məlumat yaymasına mane ola bilər. Çünki media orqanlarının işini davam etdirmək üçün xaricdən maliyyə alması çox fərqli olacaq. Bu isə gürcü xalqının Avropa İttifaqı və bütövlükdə Avropa ilə birlikdə olmaq istəyinə baxmayaraq, Gürcüstanı faktiki olaraq Rusiyanın qucağına atacaq.
Forum